Por. Tadeusz Kiełbowski (ur. 1925, Będzin) jest synem przedwojennego oficera wywiadu, uczestnika powstań śląskich Adama Kiełbowskiego. W 1930 roku rodzina przeprowadziła się do Nowych Święcian, gdzie ojciec otrzymał stanowisko służbowe przy Korpusie Ochrony Pogranicza. Po wybuchu II wojny światowej rodzina została internowana w Wiłkomierzu (Ukmergė), a następnie przeniesiona do Żagar (Žagarė). Tam Tadeusz Kiełbowski należał do Szarych Szeregów, do grupy wywiadowczej tzw. „żagarszczyków” dowodzonej przez hm. Stanisława Kiejdo. Wobec zagrożenia aresztowaniem rodzina Kiełbowskich przeniosła się do Wilna, gdzie Tadeusz pracował w warsztatach samochodowych Schliesmanna. Po walkach o Wilno w lipcu 1944, w celu uniknięcia represji ze strony sowietów, Tadeusz Kiełbowski zgłosił się do polskiego wojska. Rekrutów wywieziono na poligon do Siemielowa koło Wiaźmy, gdzie zostali przydzieleni do 73 Zapasowego Białoruskiego Pułku Piechoty Armii Czerwonej. W wyniku buntu Polaków władze sowieckie zdecydowały o przewiezieniu żołnierzy w okolice Siedlec. Pan Tadeusz otrzymał przydział do 37 Pułku Artylerii Lekkiej 8 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego. W pułku pełnił funkcję pisarza i tłumacza, przeszedł przeszkolenie na sanitariusza. W lutym 1945 roku jego jednostka stacjonowała w Warszawie, potem przemaszerowała do Bydgoszczy i Choszczna, a następnie do Wrocławia. W kwietniu 1945 roku Tadeusz Kiełbowski brał udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej i bitwie pod Budziszynem, w trakcie której trzykrotnie wydostawał się z okrążenia. Wycieńczony, został znaleziony przez patrol czołgistów radzieckich i trafił do szpitala. Po wojnie wraz ze swoim pułkiem został przeniesiony w okolice Świebodzina, a następnie do Jedlicza i Sanoka. W Bieszczadach brał udział w akcjach przeciw ukraińskim nacjonalistom. W 1946 roku jednostka została przetransportowana do Skierniewic. W lutym 1947 Tadeusz Kiełbowski został zdemobilizowany. Po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Geograficznym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi. W czasie studiów otrzymał asystenturę w Katedrze Geomorfologii WSP. W powodu krytyki członków uczelnianej organizacji partyjnej został pozbawiony asystentury i relegowany z uczelni. Otrzymał nakaz pracy w Szczecinie. W 1951 roku objął posadę w Liceum Pedagogicznym w Szczecinie. Od 1961 roku został zatrudniony w I Seminarium Nauczycielskim w Szczecinie. W 1966 roku powołano go na wizytatora metodyka w Okręgowym Ośrodku Metodycznym. W 1975 rok awansował na kierownika Zakładu Geografii w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych. W 1990 roku przeszedł na emeryturę.
more...
less
[00:00:10] W Pruszynie boh. i koledzy: Staszek Szawłowski i Mikołaj Emiliańczyk otrzymali rozkaz udania się do dowództwa dywizji w Siedlcach na przeszkolenie sanitarne. Boh. został wyznaczony do sekcji finansowej i jako tłumacz języka litewskiego, a dodatkowo mógł być sanitariuszem. W Siedlcach boh. zobaczył patrol żandarmerii i ukrył się w bramie, gdzie został zaczepiony przez członków podziemia. Incydent podczas obiadu w kasynie. Boh. odbył trzydniowe szkolenie sanitarne. W tym czasie w Pruszynie kolega z 6 baterii zdezerterował, został schwytany i rozstrzelany.
[00:10:40] Alarm w nocy 28 grudnia 1944 r. – informacje od szefa sztabu, Rosjanina. W styczniu 1945 r. ruszono w kierunku Warszawy – system sygnalizacji rakietami. Po pięciu dniach boh. znalazł się w Warszawie – powitanie na Pradze. Saperzy zbudowali most pontonowy przez Wisłę – przejście przez miasto. Pułk [37 PAL] zakwaterowano w koszarach – wypływające z kanałów zwłoki – odkażanie wody.
[00:19:06] Zadania pułku w Warszawie – pozwolenie na wyjście do miasta, w którym jeszcze tliły się ruiny. Boh. wychodził z kolegami Sierpińskim, Szawłowskim, Emiliańczykiem i swoim nauczycielem ze szkoły powszechnej, który również trafił do pułku – spotkanie z kobietą, która zaprowadziła ich do mieszkania, gdzie były powstańcze biało-czerwone opaski i koce. Znajdowanie zwłok w ruinach. Boh. dołączył do nocnego patrolu – przejścia ścieżkami oznaczonymi przez radzieckich saperów. Skutki wybuchu miny.
[00:28:50] Wyprawa do Grobu Nieznanego Żołnierza – kwiaty na płycie. Ostrzelanie grupy zagranicznych dziennikarzy przez Niemców, którzy jeszcze ukrywali się w mieście. Spotkanie z rodziną, która wyszła z ruin. Zwiedzanie Belwederu z przewodnikiem – dziury w ścianach przygotowane przez Niemców do podłożenia ładunków wybuchowych. [+]
[00:36:40] Przeniesienie pułku do koszar ułanów, gdzie były stajnie. 26 lutego pułk opuścił Warszawę – marsz oddziałów do Błonia. Gospodyni w Pruszynie dała boh. sweter i rękawiczki, które przydały się zimą, ponieważ żołnierze nie mieli sukiennych płaszczy. Podczas postoju w Błoniu został zastrzelony kolega, który pełnił wartę. Na płocie był napis „NSZ” - świadomość niebezpieczeństw grożących w kraju. [+]
[00:45:25] Przemarsz oddziałów 2 Armii WP – odpoczynek w Gąbinie. Boh. wyszedł z kolegami do miasta, nie zabrali broni i spotkali uzbrojonych członków podziemia, którzy chcieli ich rozstrzelać – Mikołaj Emiliańczyk pokazał medalik z Matką Boską Ostrobramską – powrót do oddziału. [+]
[00:51:25] Defilada w Bydgoszczy – zawalenie się trybuny. Do oddziału dołączyła Larysa Polańska, wnuczka polskich zesłańców, która miała talent wokalny i śpiewała kolegom.
[00:56:28] W Arnswalde (dziś Choszczno) przyszedł rozkaz marszu na Szczecin – zmiana rozkazu i wymarsz na południe. Wypoczynek w majątku koło Krzyża – gospodyni-Niemka zrobiła kolację dla żołnierzy i opowiedziała historię nazwy Kreuz. Boh. był z kolegami na patrolu – nocne strachy.
[01:04:34] Przejście przez Poznań, gdzie bateria haubic strzelała do Cytadeli. W Poznaniu do pułku przyszło uzupełnienie z Pruszyna, m.in. major, politruk, z pochodzenia Gruzin, któremu spodobała się Larysa Polańska.
[01:09:00] Sytuacja koło Wrocławia, okrążenie miasta – odkrycie magazynów z żywnością i alkoholem. Incydent podczas nocnej warty. W Wielkanoc Niemcy zbombardowali pozycje 37 pułku, ale nikt nie zginął. Śniadanie Wielkanocne – informacja o wymarszu nad Nysę Łużycką, gdzie były niemieckie jednostki dowodzone przez gen. Schörnera, w tym dywizje ukraińskie. Podziękowanie otrzymała Larysa i trzech kucharzy, jak się okazało, przed wojną pracujących w hotelu Bristol – wspomnienie prosiaka pieczonego w glinie.
[01:21:03] Pozycje nad Nysą Łużycką koło Przęsocina [Prędocice], po drugiej stronie rzeki widać było Rothenburg. 15 kwietnia boh. miał nocny patrol – ostrzeżenie przed dywersantami w polskich mundurach, spotkanie z krową.
[01:25:00] Początek natarcia – ostrzał artyleryjski, prace saperów. Przeprawa przez rzekę pod nawałą niemieckiego ognia, pierwszy przeszedł kolega Wierciński. Boh. skoczył do leja i upadł na sarnę. [+]
[01:30:27] Pierwsza faza bitwy pod Budziszynem – technika Niemców. Żołnierze z baterii sztabowej zajmowali się pomocą rannym. Skomplikowana i dynamiczna sytuacja na froncie: Niemcy, własowcy i Amerykanie, skutki zbombardowania Drezna.
[01:42:15] Spotkanie sztabowców w okrążeniu – przemowa pułkownika, który wyznaczył punkty obrony. Koło Wrocławia do pułku dołączył młody oficer ds. chemicznych Dryzłow, który zaproponował przedzieranie się z okrążenia na własną rękę. Boh. zajął pozycję niedaleko kolegi Wacka Wiercińskiego – osłanianie głowy łopatką saperską z powodu braku hełmów. Powody strzelania do porucznika. Zranienie kolegi Leona [Dobrowolskiego] podczas ucieczki z okrążenia. Spotkanie z radzieckimi czołgistami – dotarcie do swoich. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.