Kietrys Henryk
Henryk Kietrys ps. „Tygrys” (ur. 1927, Wilno) pochodzi z rodziny robotniczej. W 1943 roku, by uniknąć wywiezienia na roboty do Niemiec, podjął pracę w warsztatach samochodowych HKP nadzorowanych przez Niemców. W lipcu 1944 roku wstąpił w szeregi 1. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej „Juranda” i brał udział w operacji „Ostra Brama”. 8 stycznia 1945 roku został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu na Łukiszkach, w lipcu wywieziono go do łagru w Jełszance koło Saratowa. Potem przebywał w łagrach w Astrachaniu i Kutaisi, gdzie pracował przy montażu fabryki Opla, wywiezionej przez sowietów z Niemiec. Do Polski wrócił w październiku 1948 roku i osiedlił się w Koszalinie, gdzie odnalazł rodzinę repatriowaną z Wilna. W lutym 1949 roku rozpoczął pracę w Pierwszej Pomorskiej Spółdzielni Mechaników Samochodowych, w październiku powołano go do wojska, służbę zasadniczą zakończył w 1952 roku. W latach 1953-1990 pracował w Centrali Mat-Bud w Koszalinie, ukończył wieczorowe Liceum Ogólnokształcące i Studium Prawno-Ekonomiczne. Obecnie w stopniu podporucznika, mieszka w Koszalinie.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Wilnie.
[00:00:48] Przedstawienie rodziców: Anny i Juliana. Ojciec pracował przy budowie dróg. Wspomnienie przedwojennego Wilna, miasta wielu narodowości. Podczas okupacji Niemcy urządzili więzienia w bunkrach zbudowanych przez Rosjan. Postawa Litwinów podczas okupacji sowieckiej.
[00:04:46] Boh. był w 1 Brygadzie AK „Juranda”. Wcześniej, bojąc się wywózki na roboty, podjął pracę w warsztatach, gdzie zapewniano wyżywienie robotnikom.
[00:08:00] Podczas Akcji „Burza” boh. brał udział w walkach o Wilno – wejście partyzantów 1 Brygady do miasta. Akowcy zostali rozlokowani w budynku dawnej Straży Pożarnej – boh. odwiedził rodzinę i nocował w domu, rano wrócił do oddziału. W oddziałach SS walczących w mieście było wielu Łotyszy. W walkach z Niemcami poległ dowódca 1 Brygady „Jurand” [Czesław Grombczewski] – boh. był na jego pogrzebie.
[00:14:13] [Przed wojną] W kinach pokazywano film z pogrzebu Marszałka Piłsudskiego. Pogrzeb na Rossie – Rosjanie [we wrześniu 1939] kazali odejść żołnierzom pełniącym wartę, gdy ci nie odeszli – zastrzelono ich. Boh. przed wojną chodził na prelekcje historyczno-propagandowe. Po wyzwoleniu był więźniem łagrów.
[00:19:20] Manifestacja po przyjeździe do Wilna Marszałka Rydza-Śmigłego. Analfabetyzm w przedwojennej Polsce. Patriotyczne wychowanie w szkołach. Boh. chodził do szkoły boso, dzieciom dawano zupę i tran. Na ścianie wisiały portrety Piłsudskiego, Rydza-Śmigłego i Mościckiego.
[00:24:12] Wspomnienie września 1939 r. Wygląd i przygotowywanie posiłków przez sowieckich żołnierzy, których pilnowali enkawudziści. Mieszkańcy Wilna kopali okopy. Chłopcy podkradali pomidory z ogrodu Palewicza.
[00:31:45] Litewska okupacja Wilna – stosunki polsko-litewskie, na Litwie mieszkało wielu Polaków. Boh. podczas okupacji pracował w warsztacie, w którym przerabiano ciężarówki na gaz drzewny. W Ponarach sowieci wybudowali bunkry – ich wykorzystanie przez Niemców.
[00:36:00] Boh. wstąpił w szeregi 1 Brygady AK „Juranda”, partyzanci nosili poprzerabiane mundury niemieckie. Stosunek mieszkańców miasta do Rosjan i do polskich partyzantów, zbieranie broni porzuconej przez Niemców. Boh. nie miał styczności z oddziałem „Łupaszki”. Wspomnienie pogrzebu „Juranda” – boh. po raz pierwszy zobaczył swojego dowódcę, gdy ten leżał w trumnie.
[00:43:08] Działalność żydowskiej i sowieckiej partyzantki. Opieka medyczna w oddziałach partyzanckich – leczenie jodyną. Walka z wszawicą. Wybór miejsca na postoje oddziału partyzanckiego.
[00:49:30] Boh. miał pseudonim „Tygrys”. Podczas okupacji niemieckiej boh. siedział w więzieniu, ale wypuszczono go. Wspomnienie kolegi z AK „Skrzetuskiego” [Henryk Sitkowski]. Podczas jednej z akcji akowcy wzięli do niewoli oddział szaulisów, których rozebrano i wypuszczono. Boh. nie brał udziału w walkach z Niemcami.
[00:55:05] Po wejściu do Wilna akowców zakwaterowano w budynku Straży Pożarnej. Boh. poszedł do rodziców, by pochwalić się bronią oraz biało-czerwoną opaską. Okoliczności aresztowania boh., próba namówienia go do współpracy. Znajoma przyniosła boh. odzież, która przydała mu się podczas drogi do łagru.
[01:02:32] Boh. w łagrze nie był bity. Infrastruktura łagru – budowa stołówki przez więźniów. Praca w cegielni. Boh. przebywał w łagrze w Jełszance koło Saratowa, potem w Astrachaniu – duża umieralność z powodu malarii. W Kutaisi więźniowie montowali wywiezioną w częściach z Niemiec fabrykę Opla, boh. trafił do rosyjskiej brygady i zajmował się m.in. spawaniem, potem pracował jako stolarz. W łagrze byli też Niemcy i Japończycy, którzy wyrzucali do wody chleb wyławiany przez innych więźniów. Sposoby łowienia ryb, wyżywienie w łagrze. [+]
[01:14:27] Święta w łagrze. Ciężka praca więźniów, ofiary wypadków przy pracy zawożono do szpitala w Kutaisi. Boh. pracował przy naprawie torów – jedzenie za wykonanie normy – szukanie niestrawionych resztek w ludzkich odchodach. Wypadek podczas rozładunku drewna. [+]
[01:20:15] Akowcy z Wileńszczyzny trafili do różnych łagrów. Powrót do Polski – przekroczenie granicy w Brześciu. Pobyt na kwarantannie – dary od księdza i paczki z Ameryki. Pomoc udzielona w punkcie repatriacyjnym w Łodzi. W Koszalinie boh. spotkał kolegę z Wilna i odnalazł matkę i siostrę. Kolega pomógł mu znaleźć pracę w biurze hurtowni zaopatrującej wojsko.
[01:34:50] Boh. nie był szykanowany z powodu akowskiej przeszłości. Niektórzy koledzy z Wilna wstąpili do Armii Berlinga.
mehr...
weniger