Stanisław Poskard (ur. 1933, Mystków) wychował się w rodzinie rolniczej, jego ojciec w czasie okupacji niemieckiej handlował m.in. z ludnością żydowską osadzoną w getcie. Po wojnie Stanisław Poskard pracował jako krawiec. Po ukończeniu studiów pedagogicznych w Krakowie był nauczycielem w szkole krawieckiej w Nowym Sączu.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1933 r. w Mystkowie.
[00:00:38] Przedstawienie rodziców: Kunegundy i Józefa. Matka pochodziła z rodziny Gieńców, urodziła się w Żeleźnikowej Wielkiej, po śmierci matki wuj z Mystkowa adoptował dziewczynkę. Wspomnienie wuja „starego Gieńca” – wuj miał jednego syna, który podczas I wojny został wcielony do armii austriackiej i zginął. Pierwszy mąż matki zmarł na suchoty.
[00:06:20] Boh. jest właścicielem ziemi po dziadku Piotrze Poskardzie. Sytuacja na wsi pod zaborem austriackim. Wspomnienie wybuchu II wojny światowej. Boh. miał pięć sióstr i starszego brata Edwarda, który uczył się krawiectwa w Nowym Sączu. Brat zginął w wypadku podczas okupacji. Boh. miał też przyrodniego brata Jana. Rodzice mieli 24 morgi ziemi, hodowano krowy i konie. Opis wnętrza domu – spanie na piecu, budynki gospodarcze.
[00:16:10] Elektryczność założono we wsi w latach 60., wcześniej używano lamp naftowych. Widok z pola na Nowy Sącz. Szkoła podstawowa mieściła się w starym dworze – boh. wolał towarzyszyć ojcu niż chodzić do szkoły. Starsza siostra Stanisława była nauczycielką matematyki i pomagała boh. przygotować się do egzaminu mistrzowskiego z krawiectwa.
[00:20:52] Budowa kościoła przez mieszkańców wsi. Wiele osób w okolicy chorowało na gruźlicę. We wsi zamieszkali uciekinierzy z Warszawy, zamożna rodzina trafiła do sołtysa, a w domu boh. mieszkała służąca, która załatwiała się na strychu. Rodzice jeździli na targi do Nowego Sącza, ojciec orał, kopał ziemniaki na działkach w mieście i tak dorabiał.
[00:24:20] Boh. był z ojcem w Nowym Sączu i widział niemiecki patrol – uzbrojenie i wygląd żołnierzy. [+]
[00:26:40] Dziad „Wyrek” przyszedł po kolędzie i śpiewał, co nie spodobało się psu. Pewnego roku w Wigilię do domu przyszła stara żebraczka, którą nakarmiono. Do wsi przychodzili Cyganie – obawy przed kradzieżą. Ubiory mieszkańców wsi – kobiety nosiły chusty na ramionach i wyszywane kożuchy – wyjścia do kościoła.
[00:34:15] 1 września [1939] matka poszła do Sącza na targ, a ojciec pojechał w pole. Matka przyszła z wiadomością o wybuchu wojny i mordowaniu cywilnej ludności. Ojciec uciekł i trafił w okolice Jasła i Krosna, gdzie najął się do prac w polu i sporo zarobił. Wracając do domu zrobił zakupy u Żyda w Grybowie. Razem z ojcem wyjechał starszy brat i sąsiedzi. [+]
[00:41:12] Konny patrol niemiecki wjechał do wsi, żołnierze weszli na podwórko i zrywali jabłka. Na polu należącym do rodziny zatrzymały się niemieckie samochody, potem stacjonowali tam Rosjanie. Podczas ucieczki na zachód niemieccy oficerowie przyszli do domu i myli się, a matka gotowała im rosół. Uciekający Niemcy zabierali żywność chłopom. Kuzyn został wywieziony na trzy miesiące do Oświęcimia za kradzież z zakładu pracy.
[00:48:43] Oddawanie kontyngentu po żniwach, kolczykowanie świni i bydła. Żydzi zajmowali się handlem, ale byli też biedni Żydzi. Boh. był z matką w Nowym Sączu podczas żydowskiego święta – odzież Żydów, wnętrze bożnicy. Ojciec zabił cielaka i zawiózł mięso do getta, dostał za to lustra i ubrania. Innym razem strażnicy zauważyli go na terenie getta i strzelali do niego.
[00:58:15] Niemieccy oficerowie zatrzymali się w domu, matka gotowała dla nich. Na podwórku boh. rozmawiał z oficerem, który pytał, czy ma rower i narty. Niedaleko wsi leżały zwłoki niemieckiego żołnierza, które zostały okradzione przez mieszkańców wsi. [+]
[01:02:02] Gdy kierownik szkoły Pawłowski przenosił się z Boguszowej do Mystkowa, rodzice przywieźli jego ule. Przed pierwszą komunią siostra Józefa, krawcowa, uszyła boh. ubranie. Przyjęcie odbyło się w domu. Kary cielesne w szkole. Religii uczył ksiądz Potoniec.
[01:06:10] We wsi mieszkali ludzie wysiedleni z Warszawy podczas powstania. Warszawiacy musieli się rejestrować w Nowym Sączu. Partyzanci chcieli złapać sołtysa, by ukarać go za współdziałanie z okupantem, ale sołtys ukrywał się i czasem boh. nosił mu jedzenie do szopy. Wiele młodych osób wysłano na roboty do Niemiec. Pod koniec wojny zabierano do kopania okopów – do robót zabrano siostrę Marię i boh. nosił jej jedzenie. Ucieczka Niemców przed Armią Czerwoną.
[01:10:20] Sąsiad wiózł drewno na budowę obozu w Oświęcimiu, po drodze potrącił go niemiecki samochód i zginął. Inny z sąsiadów, Stanisław Poręba, został zabrany przez polskiego policjanta, który dał mu możliwość ucieczki. Poręba nie uciekł i został rozstrzelany przez Niemców.
[01:13:33] Boh. z kolegami zbierał rzeczy pozostawione przez uciekających Niemców. Pierwszych Rosjan zobaczył, gdy był w Falkowej. Przyloty radzieckich kukuruźników. Gwałty popełniane przez czerwonoarmistów. Boh. słyszał wybuch zamku w Nowym Sączu. Przechodzenie przez zawalony tunel kolejowy.
[01:19:08] Boh. skończył liceum w Nowym Sączu. Potem zdał egzamin mistrzowski i pracował jako krawiec. Rosjanie mieli na samochodach portrety Stalina – zakup ropy za samogon od żołnierzy stacjonujących w Paszynie.
[01:23:58] 1 maja boh. jechał na uroczystości do Sącza rowerem z dętkami wypchanymi słomą, zatrzymał go Marciś, który ukarał go mandatem. Boh. zdał krawiecki egzamin mistrzowski i mógł uczyć czeladników. Dzięki koledze zaczął uczyć w szkole, choć nie miał przygotowania pedagogicznego – wyjazdy na studia do Krakowa. Uczniowie szyli odzież sprzedawaną w sklepach, np. spodenki gimnastyczne, potem szyto bardziej skomplikowane rzeczy. Boh. uczył się zawodu u krawca Michalika, ale czeladnik go bił, więc zmienił mistrza. W domu nie było biedy, zatrudniano dwójkę służących, ale do wsi przychodzili żebracy.
[01:30:32] Boh. nie pamięta wprowadzenia stanu wojennego. Wspomnienia wybuchu wojny – polski żołnierz schował koło domu saperkę, którą boh. ukrył, by Niemcy jej nie znaleźli. Sąsiad Ogorzałek dostał lekarstwa i zalecenia od znachorki.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.