Wiśniewska Zofia
Zofia Wiśniewska z d. Wójtowicz (ur. 1933, Stara Wieś k/Limanowej) pochodzi ze znanej limanowskiej rodziny Gawronów. Jej wuj – Wincenty Gawron, podczas okupacji działacz ruchu oporu, po aresztowaniu trafił do obozu w Oświęcimiu. W maju 1942 roku uciekł z podobozu w Harmężach wraz z drugim więźniem, Stefanem Bieleckim, i ukrywał się w okolicach Limanowej. Zofia Wiśniewska jest z wykształcenia filologiem, przez wiele lat pracowała jako pedagog. Artykuły z zakresu metodyki języka polskiego publikowała m. in. w „Polonistyce” i „Biuletynie Język Polski”. Po przejściu na emeryturę zajęła się zbieraniem oraz opracowywaniem baśni i legend z Ziemi Bocheńskiej, jest autorką kilkunastu książek, m. in. „Legend znad Sanki”, „W kręgu żegocińskich baśni, zwyczajów i obyczajów” oraz „Z baśnią pod rękę”, a także książki poświęconej papieżowi Janowi Pawłowi II pt. „Na papieskim szlaku”. Mieszka w Bochni.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1933 r. w Starej Wsi koło Limanowej.
[00:00:45] Przedstawienie rodziców: Kunegundy i Stanisława. Dziadek (zmarły w 1934 r.) był założycielem Kółek Rolniczych w okolicznych wsiach, pisywał artykuły do czasopism rolniczych. Po bitwie o wzgórze Jabłoniec [grudzień 1914] dziadek został poproszony o wyznaczenie miejsca na cmentarz i brał udział w kopaniu grobów. W okresie międzywojennym wzgórze było miejscem wycieczek. Wspomnienie nauczycieli, państwa Olesiów.
[00:06:40] Życie wielodzietnej rodziny Gawronów, ciotka Anna była uzdolniona plastycznie i wyjechała do siostry, która po zamążpójściu mieszkała we Lwowie. Po wojnie ciotka odwiedziła Sokolniki oraz Lwów, gdzie w miejscu domu była ulica – losy po wyjeździe do USA, praca i małżeństwo z prof. Wilczyńskim.
[00:14:05] Do 1934 r. ojciec, znający pięć języków, pracował w rafinerii jako majster destylatorski. Wyjazdy członków rodziny do Kanady i USA.
[00:17:00] Limanowa przed wojną, wspomnienie sklepu Biedroniów, jedna z Biedronianek robiła podczas okupacji drewniaki. Po poniedziałkowych jarmarkach chłopi spotykali się w karczmie. W mieście było wiele żydowskich sklepów.
[00:22:30] Wspomnienie ciotki Rozalii Gawron i snutych przez nią opowieści, przygotowywanie lnu do przędzenia na kołowrotku. Przyjaźń boh. z psem.
[00:27:05] Boh. rozpoczęła edukację w 1940 r. W 1939 r. szkołę w Limanowej zajęli Niemcy, którzy urządzili tam ośrodek wypoczynkowy dla żołnierzy. Na dworskich polach organizowano ćwiczenia żołnierzy. Wuj, który uciekł z Oświęcimia, odwiedzał czasem rodzinę, która mu pomagała. Wspomnienie psa, z którym boh. chodziła na maliny.
[00:30:15] Na wieść o zbliżaniu się Niemców mieszkańcy Limanowej pobiegli na Jabłoniec, by ich zobaczyć. Organizacja władz okupacyjnych. Prezes cechu kominiarzy, Jan Semik, chciał się wstawić za Żydami i został zamordowany razem z grupą Żydów podczas egzekucji w Mordarce.
[00:33:25] Wuj Wincenty Gawron, artysta malarz, ożenił się w 1938 r. z warszawianką. Wspomnienie pogrzebu babci w lipcu 1940 r., celebrowanego przez ks. Łazarskiego i kilku księży.
[00:37:28] Żydówki wychodziły z getta i kupowały mleko w mleczarni. Do gospodarstwa przychodziła po mleko Maniusia Steiner z niańką, dziewczynka przynosiła lalkę i bawiła się razem z boh. Przed wywiezieniem Żydów z Limanowej do Nowego Sącza Maniusia wymknęła się z getta i podarowała lalkę boh. Matka schowała ją, by się nie zniszczyła. Boh. chciała pożegnać się z Maniusią, ale matka zamknęła ją w domu. Maniusia i jej kolega uciekli z kolumny prowadzonych Żydów i znaleźli się za Starym Sączem, gdzie ukrywali się w stogu siana. Znalazł ich leśniczy, który przeprowadzał ludzi przez granicę – Maniusia trafiła na Węgry, potem do Australii – spotkanie po latach, przechowana lalka. [zza kadru komentarz syna] [+]
[00:48:02] Wuj Wincenty Gawron działał w konspiracji – wizyty w Limanowej po wojnie, witraże dla kościoła. Wuj został aresztowany na skutek donosu i przewieziono go do Nowego Sącza, gdzie był przesłuchiwany przez gestapo – uszkodzenie tchawicy podczas bicia. Podczas pobytu w obozie koncentracyjnym wuj robił dla strażników portrety ze zdjęć, za które otrzymywał jabłka i cebulę. Praca więźniów. Wuj poznał rotmistrza Pileckiego, który tworzył konspiracyjną organizację w obozie – jej struktura. Ucieczka wuja z obozu. [+]
[00:57:08] Paczki do obozu wysyłała siostra wuja, Maria Biernat – suszenie jedzenia przed wysłaniem. Wuj pisał w obozie pamiętnik, który zabrał uciekając – okoliczności ucieczki wraz z kolegą, ukrycie się w stawie. Uciekinierom pomogła kobieta, która dała im ubranie. Wuj przyszedł do wsi i zatrzymał się u kolegi, potem ukrywał się w okolicy, czasem przychodził do domu boh. po jedzenie. Losy wuja po wojnie – wyjazd do Kanady. [+]
[01:07:12] Podczas okupacji Niemcy dokonywali egzekucji w Mordarce i w Golcowie. W Starej Wsi także rozstrzelano kilkadziesiąt osób. W okolicy Starego Sącza zbierali się ludzie, których przeprowadzano na południe.
[01:10:35] Armia Czerwona weszła do Starej Wsi od strony Mordarki – spalenie Limanowej. Podczas okupacji boh. nosiła bańki z mlekiem do mleczarni. Zachowanie czerwonoarmistów – poszukiwanie wódki i kobiet – ucieczka kuzynki przed żołnierzami. Matka w obawie przed sowietami wysłała boh. do sąsiadów, którzy mieli kilku synów.
[01:17:15] Wychowawczynią boh. w trzeciej klasie była Otylia Czeczótkowa, jej mąż był przed wojną naczelnikiem poczty. Matka dawała chleb nauczycielkom, pani Czeczótkowej i Olesiowej. Porównanie zachowania czerwonoarmistów i żołnierzy niemieckich. Po wojnie w budynku szkoły stacjonowali żołnierze – tymczasowa szkoła.
[01:21:04] Religii uczył ksiądz Rachwał – jego wyjazd na kwestę do USA. Działalność polonijna mieszkającego w Chicago wuja Wincentego Gawrona. Wuj prowadził muzeum – sprzedaż zbiorów po jego śmierci.
[01:25:18] Kobiety z Limanowej chodziły pieszo do Krakowa z żywnością na sprzedaż, z miasta przynosiły towary potrzebne na wsi, np. sukienki do komunii. Boh. miała sukienkę przerobioną z sukni ślubnej matki. Po komunii było przyjęcie na plebanii – zdjęcie dzieci na tle kościoła zrobił fotograf Fijoł. Boh. należała po wojnie do harcerstwa – powód wystąpienia z organizacji.
more...
less