Aleksandrowicz Maria
Maria Aleksandrowicz z d. Kuropaś (ur. 1941, Krasnojarsk) urodziła się na Syberii, dokąd jej rodzice zostali deportowani w lutym 1940 z Nowosiółek koło Lwowa. W 1942 roku udało im się opuścić ZSRR wraz z armią gen. Andersa, do której zaciągnęli się dwaj stryjowie pani Marii. Ona wraz z matką i ojcem została przetransportowana przez Persję do Afryki, gdzie mieszkała w osiedlach w Kondoa i Morogoro w Tanganice. W 1948 roku przyjechała do Polski. W Przemyślu ukończyła liceum ogólnokształcące. Po ślubie w 1960 roku zamieszkała z mężem w Jeleniej Górze. Uzyskała dyplom mistrzowski i pracowała w zakładzie kuśnierskim. W 2008 roku Maria Aleksandrowicz wydała zbiór wspomnień Sybiraków pt. „Aby przetrwała pamięć”. Jest prezesem Koła „Śródmieście” Związku Sybiraków w Jeleniej Górze oraz kierowniczką Zespołu Wokalnego „Sybiraczki i Kresowianie”. Mieszka w Jeleniej Górze.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1941 r. w Krasnojarsku.
[00:00:22] Rodzice wybudowali dom w Mościskach, w 1940 r. zostali deportowani jako kułacy. Wywieziono też trzech braci ojca, który przyjechali z wizytą. Jeden z nich pracował w kopalni złota, ojciec i dwaj bracia w Krasnojarsku. Rodzice pracowali w kołchozie, w którym hodowano konie. Po narodzinach boh. matce pomagała żona miejscowego komendanta oraz stryj pracujący w sąsiednim posiołku, gdzie trzymano krowy – dostarczanie mleka dziecku. Matka pracowała jako woziwoda, w tym czasie boh. pilnował sąsiad, staruszek. [+]
[00:06:16] Po śmierci rodziców boh., by uczcić ich pamięć, przeprowadziła wywiady z byłymi zesłańcami i wydała książkę – refleksje na temat warunków życia na zesłaniu.
[00:07:30] Ucieczka rodziny z pociągu podczas transportu zesłańców. Ewakuacja rodziny ze Związku Radzieckiego do Pahlevi – wyżywienie w obozie – pierwsze jajko boh. zjadła ze skorupką. Po wyjeździe do Afryki matka pracowała w szpitalnej pralni. Ojciec na Syberii naprawiał buty, w Afryce był „złotą rączką”. W obozie była ochronka i szkoła. Nauka pisania w pierwszej klasie – kłopoty z literą „k”. Po przyjeździe do Polski w 1948 r. boh. poszła do drugiej klasy.
[00:13:28] Sytuacja przed wyjazdem z Kenii – bracia ojca wyjechali do Anglii, ojciec do Polski. Rodzina zamieszkała w Przemyślu mając nadzieję na powrót do Nowosiółek – rodzinny dom został zamieniony przez władzę sowiecką na szkołę. Boh. i matka wstąpiły do Związku Sybiraków.
[00:16:20] Boh. ukończyła liceum w Przemyślu, po ślubie wyjechała do Jeleniej Góry. Brat ojca mieszkający w Toronto przyjechał z wizytą. Gdy zobaczył, w jakich warunkach mieszka boh., zaprosił ją do Kanady. Wspomnienie rejsu „Batorym”. W Kanadzie boh. pracowała jako fryzjerka i sprzątaczka, po roku pracy kupiła w Polsce mieszkanie. Po następnym wyjeździe kupiła drugie mieszkanie.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:19:20] Przedstawienie rodziców: Janiny i Władysława, dwójki rodzeństwa oraz stryjów. Rodzice sprzedali ziemię, kupili parcelę w Mościskach i do wybuchu wojny postawili dom w stanie surowym. Za dom pozostawiony za Bugiem rodzina otrzymała dom i ziemię w Przemyślu przy ul. Przekopanej – stan budynku. Warunki życia po powrocie do kraju. Rodzina miała ogród i sad, boh. jako nastolatka pomagała gospodarstwie i handlowała mlekiem.
[00:25:42] Siostra i brat urodzili się w Przemyślu, siostra wylosowała zieloną kartę i wyjechała do Nowego Jorku – boh. była u niej przez rok i pracowała.
[00:26:35] Natasza, żona enkawudzisty, pomagała matce – trauma zasłania. Boh. pracowała jako kuśnierz i rodzinie dobrze się powodziło – objawy syndromu zesłańca. Rodzice nie chcieli rozmawiać o swoich przeżyciach. Matka zaczęła opowiadać dopiero, gdy powstał Związek Sybiraków. Boh. wydała album ze zdjęciami Sybiraków, które zrobił jej wnuk. Gdy zaniosła podanie do liceum, nauczyciel kazał jej napisać nowy życiorys. Powody wyrzucenia syna ze szkoły pod koniec lat 70. – skutki interwencji w Komitecie. Potem okazało się, że nauczycielka historii też była Sybiraczką.
[00:34:55] Boh. odnalazła kolegę z Afryki – wspomnienie dziecięcych zabaw z Andrzejem Burchardem (po zmianie nazwiska Giżejewskim) – podejrzenie czerwonki po zjedzeniu buraków, choroby w obozie. Rodzina przebywała w Kondoa, potem w Morogoro – życie kulturalne w obozie. Zrywanie owoców mango przez dzieci, karmienie oswojonego strusia ziemniakami. Ojciec źle znosił klimat Afryki.
[00:42:48] Tęsknota za Polską – rozmowy dorosłych, reakcja matki na widok bocianów. [+]
[00:44:00] W Kondoa mieszkało kilkaset osób. Boh. nie ma żadnych wspomnień ze Związku Radzieckiego, ale pamięta podróż statkiem przez Morze Kaspijskie. Podczas rejsu do Polski statek stał kilka dni w Kanale Sueskim – wspomnienie upału i filmów z Myszką Miki.
[00:46:22] Rodzice wyjechali z ZSRR jako rodzina wojskowa – dwaj stryjowie zostali ranni pod Monte Cassino.
[00:47:26] Po powrocie do Polski ojciec został w Bytomiu aresztowany, po dwóch tygodniach wrócił do domu, ale nie opowiadał o tym zdarzeniu. Trzeci stryj, Stefan, wrócił ze Związku Radzieckiego w 1959 r., po dwóch latach zginął w wypadku. Stefan Kuropaś został deportowany z Drohobycza i na zesłaniu pracował w kopalni złota.
[00:49:58] Radość po zakończeniu wojny, nadzieje na powrót do domów. Warunki życia w obozie. Pieniądze oszczędzano na wyjazd do kraju.
[00:52:58] W misji byli angielscy księża i jeden polski ksiądz – odprowadzenie obrazu Matki Boskiej do klasztoru. Chrześcijanie wśród miejscowej ludności – zabawy z murzyńskimi dziećmi. Osiedle było ogrodzone przed zwierzętami, przy wejściu stali strażnicy. Murzyni pracowali na terenie obozu, ale nie mieszkali tam. Boh. chodziła z matką na targ do pobliskiego miasteczka.
[00:55:50] Pierwsze święta Bożego Narodzenia – ubranie agawy, opowieści o śniegu i polskiej tradycji. Boh. widziała z daleka śnieg na zboczach Kilimandżaro, ale z bliska dopiero w Polsce po przekroczeniu granicy. Po przyjeździe do Przemyśla ciotki, wykorzystując jej niewiedzę, zachęciły ją, by usiadła w pokrzywy. Kwiaty w Afryce.
[00:59:00] Ojciec grał w orkiestrze, wyjeżdżając na polowania zabierał boh. – udział w polowaniu na słonie, hipopotamy. Charaktery rodziców. Ojciec nauczył się angielskiego i rozmawiał z miejscowymi Anglikami o sytuacji na świecie. Rodzina nawiązała kontakt ze stryjami – cenzura korespondencji. Okoliczności śmierci ojca, który zmarł mając 81 lat. Konsekwencje zabrania matki do Jeleniej Góry.
[01:05:25] Powody decyzji rodziny o powrocie do Polski, korespondencja ze stryjami mieszkającymi w Anglii. Naciski dziadków mieszkających w Polsce – cenzura w listach z kraju. Nadzieje na powrót do domu w Mościskach. Gdy ojciec słuchał Radia Wolna Europa, boh. pilnowała domu. Rozważania na temat małej ojczyzny. Matka ojca mieszkała u synowej w Bytomiu i tam pojechano po przyjeździe z Afryki – powody przeprowadzki do Przemyśla.
[01:12:05] Postawa boh. wobec decyzji o powrocie Polski – opowieści matki o rodzinnym kraju [+]. Wiele osób z obozów w Afryce wracało do Polski – akcje łączenia rodzin.
[01:15:30] Spotkania po latach z kolegami w Afryki – wrocławskie zjazdy członków „Klubu pod Baobabem”. Spotkanie z Andrzejem Giżejewskim.
[01:17:40] Wrażenia po przyjeździe do Polski – sposoby konserwowania żywności na zimę. Porównanie poziomu życia obecnie i po wojnie. Trudności w zaopatrzeniu w czasach PRL – wspomnienie pierwszej pralki.
[01:20:55] Bieda powojennych lat, różnica między życiem na wsi i w mieście. O atakach Ukraińców nie mówiono otwarcie. Obawy przed podsłuchiwaniem i donosicielstwem. Rodzina dostała z przydziału stary dom, ale nie wiedziano, kto tam wcześniej mieszkał. Boh. często w Polsce chorowała – trudności aklimatyzacyjne.
[01:24:57] Boh. nie mówiła szkolnym koleżankom o pobycie w Afryce – postawa rodziców. Pamiątki z Afryki zostały ukryte. Matka czasem rozmawiała ze starszą siostrą, ale boh. w tym nie uczestniczyła. Dopiero po zamieszkaniu matki w Jeleniej Górze boh. zobaczyła rodzinne pamiątki i zdjęcia z Afryki.
[01:28:50] Ojciec w Afryce otworzył zakład szewski i zatrudniał kilku pracowników, w zakładzie szyto też wyroby ze skóry – polowania w celu zdobycia surowca. Podczas ewakuacji obozu autobus, którym jechała rodzina, został napadnięty, zabito kierowcę, a pasażerowie zostali okradzeni – pomoc z Dar es Salaam. [+]
[01:33:30] Rodzice przywieźli do Polski akt własności domu w Mościskach i na tej podstawie dostali nieruchomość w Przemyślu. Gdy rodzina wyjeżdżała z Syberii, boh. dostała od znajomej rodziców zabawkę-przytulankę, która towarzyszyła jej przez wiele lat. Boh. nie lubiła chodzić do kościoła, gdzie ksiądz odprawiał mszę po łacinie, a kazanie było po angielsku. Migawki z życia obozowego.
[01:37:05] Rodzice przyszłego męża pochodzili z lwowskiego, po wojnie nie przyjechali do Polski, lecz zostali w Związku Radzieckim i pracowali w kołchozie. Za zbieranie zmarzniętych kartofli na polu zostali wywiezieni na Syberię. Przyszły mąż, były berlingowiec, starając się o ściągnięcie rodziny do Polski, mieszkał w Przemyślu i tam poznał boh. Mąż pracował w zakładach mięsnych, potem jeździł taksówką. Rodzina męża po repatriacji zamieszkała na Lubelszczyźnie. Po ślubie w 1960 r. boh. przyjechała z mężem do Jeleniej Góry.
[01:42:50] Wrażenia po przyjeździe do Jeleniej Góry. Opinia na temat współczesnej wycinki drzew. Powody, dla których boh. nie podjęła studiów. Praca fryzjerki, potem w zakładzie kuśnierskim – boh. zrobiła dyplom mistrzowski i była kierowniczką spółdzielni. Życie rodzinne.
[01:48:10] Boh. wyjechała do Kanady, gdy córka miała 5 lat. Po powrocie dowiedziała się, że koledzy męża założyli się z nim o jej powrót. Kupno mieszkania za pieniądze zarobione w Kanadzie.
[01:50:30] Boh. pracuje społecznie prowadząc zespół wokalny „Sybiraczki i Kresowianie” oraz jest prezeską koła Związku Sybiraków. Obecna sytuacja Sybiraków. Członkowie „Klubu pod Baobabem” spotykali się kilkanaście razy na zjazdach we Wrocławiu. Współczesne spotkania z Andrzejem Giżejewskim – okoliczności zerwania kontaktu i jego poszukiwanie. Wysiłek przy organizowaniu dużych imprez. Spotkania z młodzieżą szkolną.
[02:01:44] Boh. poznała swoich teściów po ich przyjeździe do Przemyśla w 1960 r. – starania męża o sprowadzenie rodziców. Wspomnienie ślubu boh.
[02:07:05] Wspomnienie rejsu „Batorym” do Kanady – pożegnanie z mężem, życie na statku. Podczas drugiego pobytu boh. pracowała w dużej piekarni – powody przyspieszonego wyjazdu do Polski – spotkanie z mężem i córką. Pasażerowie na pokładzie „Batorego” – żony z Polski dla Polaków mieszkających na emigracji. Jeden stryj miał w Toronto sklep – relacje między braćmi. Różnice kulturowe. Boh. nie skorzystała z możliwości zamieszkania za granicą.
[02:25:00] Mąż Tadeusz Aleksandrowicz był na froncie zwiadowcą, na skutek pomyłki jego brat Roman dostał zamiast niego krzyż Virtuti Militari. Mąż nie opowiadał o swoich przeżyciach podczas wojny, ale o wielu rzeczach boh. dowiedziała się od teścia. Boh. przez dwa lata zbierała wspomnienia Sybiraków i wydała książkę.
[02:30:00] Apel o wzajemną życzliwość.
more...
less