Łyżwa Czesław cz. 1
Czesław Łyżwa (ur. 1926, Kolonia Francuzy) wychował się na Wołyniu. Podczas okupacji niemieckiej był świadkiem rzezi wołyńskiej. Od kwietnia 1944 do maja 1945 roku służył w „istriebitielnym batalionie” i brał udział w walkach z oddziałami ukraińskich nacjonalistów. W czerwcu 1945 rodzina została repatriowana na Ziemie Odzyskane i zamieszkała w Pisarzowicach koło Brzegu. W 1949 roku Czesław Łyżwa ukończył szkołę pedagogiczną, a w roku 1953 Wyższą Szkołę Ekonomiczną we Wrocławiu. Pracował jako nauczyciel w szkołach zawodowych w Dzierżoniowie.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w Kolonii Francuzy na Wołyniu.
[00:00:16] Położenie Kolonii Francuzy przy szosie z Kowla do Łucka. We wsi mieszkali Polacy, kilka rodzin ukraińskich, niemieckich i czeskich.
[00:01:25] Ojciec podczas I wojny walczył w szeregach armii rosyjskiej, w 1915 r. pod Dęblinem jednostka została rozbita, ojcu udało się uciec z niemieckiego okrążenia i wrócić do Moskwy, gdzie spotkał swojego dowódcę. Z kolejnym oddziałem trafił na Wołyń – walki nad Stochodem, rozbrajanie Niemców na ulicach Warszawy.
[00:05:08] Poznanie przyszłej żony Wiktorii Sobocińskiej – boh. miał pięcioro rodzeństwa, jedna z sióstr zmarła jako nastolatka w 1941 r.
[00:08:30] Boh. urodził się w 1926 r., ale podczas repatriacji wpisano w dokumentach rok 1927 i tak już pozostało.
[00:10:26] Boh. się przedstawia.
[00:11:04] Boh. chodził do szkoły powszechnej im. Józefa Piłsudskiego w Krzemieńcu, do szkoły chodzili Polacy, Ukraińcy, Niemcy, Czesi i dwóch Żydów. W 1939 r. Ukraińcy chcieli rozbroić oddział polskiej kawalerii jadący w kierunku Łucka, podczas wymiany strzałów zginął Josko Abram, który mieszkał przy drodze.
[00:15:00] Braki towarów w sklepach po wejściu Rosjan. Zachowanie miejscowych Żydów i Ukraińców – zabójstwa między komunistami a banderowcami. Różnice między banderowcami i bulbowcami, którym przewodził Taras Bulba.
[00:18:55] Wiadomość o wybuchu wojny i bombardowaniu Łucka. Reakcja na widok radzieckich samolotów 17 września 1939. Przedwojenna przepowiednia – uderzenie Niemiec na Związek Radziecki w 1941 r. – rozmowa niemieckiego dowódcy z ojcem.
[00:26:25] Po wybuchu rewolucji [w 1917 r.] rosyjscy żołnierze chcieli zabijać swoich dowódców, Polacy ich bronili. Po wojnie ojciec osiedlił się na Wołyniu. Po wkroczeniu sowietów w 1939 r. ujawnili się miejscowi komuniści, Żydzi i Ukraińcy, także Polacy. 10 lutego 1940 r. wywieziono rodzinę Rudolfa Tęczy, który służył przed wojną w żandarmerii. Rodzina boh. miała być wywieziona w lipcu [1941 r.], ale wybuchła wojna. Niedaleko Rosjanie budowali lotnisko i boh. chodził tam do pracy – skutki bombardowania lotniska 22 czerwca 1941. Ucieczka Rosjan.
[00:34:50] Zmiany po wejściu Niemców – uprzywilejowana pozycja Ukraińców. Relacje z Ukraińcami podczas okupacji sowieckiej. Jeden z nauczycieli był Ukraińcem i służył w Wojsku Polskim. Sytuacja Polaków podczas sowieckiej i niemieckiej okupacji. Po wejściu Niemców piętnastoletni boh. został zabrany do robót na szosie i pracował przez trzy lata.
[00:37:40] Rosjanie przyszli w lutym 1944 r. – niszczenie przez Niemców linii kolejowej. Boh. był w Rożyszczu i widział Rosjan nad Styrem. 3 lutego do wsi wjechał sowiecki patrol, który został rozbity przez Niemców – zdarzenia na podwórku Franciszka Małeckiego. Bracia Żuleccy wydostali ze studni rannego czerwonoarmistę i ukryli go w domu. Oddanie rannego rodakom. [+]
[00:44:36] Po wkroczeniu Niemców w 1941 r. powstała ukraińska policja, wprowadzono hrywny. Napady na polskich żołnierzy we wrześniu 1939 r. – walka w Romanówce – żołnierzy wziętych do niewoli zabito, a ciała utopiono w Turii. Spotkanie ojca z uzbrojonym polskim żołnierzem we wrześniu 1939. Wśród uciekinierów z centralnej Polski był syn piekarza z Brodnicy, który przyjechał rowerem oraz kilka osób z Warszawy. Uciekinierzy ze stolicy kopali ziemniaki na polu sąsiada z Lubcza. Po ustabilizowaniu się sytuacji poszli na zachód.
[00:50:30] Atak Niemców na Związek Radziecki w 1941 r. – zmiana sytuacji w 1942 r. 11 listopada 1942 r. dokonano mordu na mieszkańcach wsi Obórki – założenie wsi przez uciekiniera z Wileńszczyzny, Trusiewicza. Jeden z Trusiewiczów ocalał, ponieważ tragicznego dnia nie było go w domu. Po wojnie Feliks Trusiewicz mieszkał we Wrocławiu i pisał książki o wydarzeniach na Wołyniu.
[00:56:48] W lutym 1943 r. miał miejsce mord w Parośli, w kwietniu zamordowano mieszkańców Katarynówki, na mszy, podczas której otworzono trumny, był niemiecki żołnierz, który płakał. [+]
[01:00:44] Działalność samoobrony i 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty, dowódca formacji dla kamuflażu pracował na stacji kolejowej. Innym z dowódców był Jan Kiwerski ps. „Oliwa”, który nawiązał kontakty z radziecką partyzancką – śmierć Kiwerskiego. Walki z Niemcami i Ukraińcami, wycofywanie się na zachód, rozbrojenie koło Lubartowa. Część żołnierzy przeprawiała się przez Prypeć do sowietów i ostrzelano ich.
[01:07:07] Napady na Polaków w 1943 r. – okoliczności śmierci Juchniewicza z Zalesic [Zaliścia], którego wywabiono z Rożyszcza i zamęczono – boh. widział jego zwłoki. Śmierć gimnazjalisty Kaczora. Wiadomość o zbrodni w Obórkach dotarła do placówki samoobrony w Rożyszczu. Polska policja powołana przez Niemców spaliła cześć ukraińskiej wsi Rudka Kozińska. Policja ukraińska uciekła z bronią w ręku do lasu. Ataki „niemieckich” żołnierzy na ukraińskie wsie. [+]
[01:13:10] W lutym 1944 r. do wsi weszła Armia Czerwona. Mordy w różnych miejscowościach Wołynia w lipcu i sierpniu 1943 r., mordowanie dzieci przystępujących do Pierwszej Komunii. 11 lipca dniem pamięci o ofiarach ludobójstwa na Wołyniu.
[01:17:52] Po wejściu Rosjan nastąpiła mobilizacja, wielu Polaków zabrano do Sum, gdzie tworzono polskie wojsko. Boh. wcielono do Istriebitielnego Batalionu, dowódcą Wojenkomatu był Gruzin Huszczenko, którego potem zabili banderowcy. Boh. szykanował bezpośredni dowódca Nowik, Ukrainiec – interwencja Huszczenki, wspólne akcja, w której zatrzymano radzieckiego generała. Walka z bandami – okoliczności śmierci kolegi Kazimierza Gontarka. [+]
[01:25:43] Po latach boh. był na Wołyniu i widział we wsi Wiszenki pomnik ku czi radzieckich żołnierzy, którzy polegli podczas walk z Polakami.
[01:26:40] W lipcu 1944 r. boh. był na poligonie – Ukraińców wcielono do wojska, a Polaków i Czechów zatrzymano do walk z bandami. Śmierć dowódcy Huszczenki.
more...
less