Eugeniusz Kuszka (ur. 1949, Zawadów) – syn gajowego. W 1950 r. rodzina została deportowana z Zawadowa do Sorska w Krasnojarskim Kraju, gdzie ojca zatrudniono w lesie, a matka pracowała przy flotacji rudy uranu w kopalni molibdenu. W 1956 r. rodzina została zwolniona z zesłania i wróciła do Zawadowa, w 1957 repatriowała się do Polski. Eugeniusz Kuszka chodził do szkoły podstawowej w Piławie Górnej, ukończył szkołę zawodową w Dzierżoniowie i Technikum Mechaniczne w Ząbkowicach. Po skończeniu nauki pracował w Piławskich Zakładach Kamienia Budowlanego, później prowadził firmę tworzyw sztucznych, jest prezesem Związku Sybiraków Oddział we Wrocławiu. Mieszka w Piławie Górnej.
[00:00:08] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1949 r. w Zawadowie koło Lwowa.
[00:00:46] Przedstawienie rodziców: Krystyny i Mikołaja. Dziadek Jan Kuszka był gajowym i ojciec razem z nim pracował w lesie. Matka przed wojną uczyła się we Lwowie. W 1944 r. ojca wcielono do Armii Czerwonej, ranny pod Dębicą, wrócił do domu. Jego brat Piotr dostał się do niemieckiej niewoli koło Kielc i po wojnie mieszkał w Wielkiej Brytanii.
[00:03:00] W 1945 r. dziadek Śliwiński z synem Henrykiem wyjechał do Polski, matka nie chciała opuścić rodzinnego domu i została w Zawadowie. Dziadek Śliwiński zamieszkał w Złotoryi i po latach rodzina do niego dołączyła – przywiązanie matki do rodzinnych stron. Ślub rodziców. Śmierć dziadka Jana Kuszki w niewyjaśnionych okolicznościach. Ojciec, pracując jako gajowy, spotykał w lesie uzbrojonych mężczyzn. Ojciec był gajowym od 1945 r. do czasu deportacji. [+]
[00:07:18] Ojciec spotykał w lesie członków UPA, ale nie zdradził ich Rosjanom. Zachowanie matki podczas wyborów. [+]
[00:09:08] 10 lutego 1950 r. rozpoczęto wywózki Polaków i Ukraińców – obóz przejściowy przy ul. Pełtewnej we Lwowie. Podróż na zesłanie trwała trzy tygodnie – warunki w wagonie. Przyjazd do Sorska, gdzie otwarto kopalnię molibdenu. Stan zdrowia boh. – pomoc miejscowej lekarki. [+]
[00:12:10] Wywieziono rodzinę boh., ale krewnych z Zawadowa zostawiono. Dom został w nocy otoczony – wyjazd furmanką do Lwowa. Po zabraniu rodziny dom został okradziony przez sąsiadów. Zwalczanie przez Rosjan ukraińskiej partyzantki.
[00:14:56] Warunki mieszkaniowe na zesłaniu. Ojciec pracował przy wyrębie lasu, rodzina zamieszkała w drewnianym domu niedaleko kopalni odkrywkowej. Matka pracowała przy flotacji rudy uranu, którą wykorzystywano do produkcji broni jądrowej. Potem zajmowała się krawiectwem. [+]
[00:18:16] Boh. bawił się ze swoimi rówieśnikami. Rodzice opowiadali o życiu przed zesłaniem.
[00:20:55] Rodzina została zwolniona z zesłania w 1956 r. – powrót do Zawadowa. Matka nie chciała wyjeżdżać do Polski, miała zamiar odzyskać dawny dom, w którym mieszkał przesiedlony Białorusin – interwencja milicji, groźba powrotu na Syberię. [+]
[00:23:18] Na zesłaniu boh. rozmawiał z kolegami po ukraińsku i rosyjsku, rodzice mówili w domu po polsku. Dzieci stryja, mieszkające w Anglii, nie nauczyły się polskiego. Boh. nauczył się polskiego po przyjeździe do kraju.
[00:24:50] Religia na zesłaniu – obecnie parafie katolickie istnieją w Krasnojarsku i Abakanie. Powody wywózek w latach 50. Rodzice dostawali wynagrodzenie za pracę – pomoc miejscowej ludności.
[00:26:54] Rodzice musieli raz w miesiącu meldować się na milicji. Gdy powstał Związek Sybiraków, rodzina dostała z Kijowa dokumenty wysiedleńcze z 1950 r.
[00:30:50] Boh. dorastał w środowisku dzieci zesłańców, po przyjeździe do Polski uczył się polskiego i był przezywany przez rówieśników. Wspomnienie kolegi ze szkoły w Piławie Górnej, który przyjechał z rodzicami z Workuty i był szykanowany. Sybirackie życiorysy – dzieci bez dzieciństwa. Starania o inwalidztwo wojenne dla Sybiraków. Współczesne dzieciństwo wnuka boh. – niedożywienie na zesłaniu, kuracja tranem.
[00:37:32] Boh. bezskutecznie poszukiwał kolegów z dzieciństwa. Rodzina po przyjeździe osiedliła się w Piławie Górnej, rozważania na temat małej ojczyzny, młodszy brat wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W 1977 r. boh. pojechał do stryja mieszkającego w Anglii – stryj bał się wrócić do Polski. W Dzierżoniowie mieszkają trzy polskie rodziny, które przyjechały z Kazachstanu – trudności adaptacyjne.
[00:43:10] Powrót z Syberii był możliwy dzięki staraniom dziadka Władysława Śliwińskiego, który osiadł na Dolnym Śląsku. Dziadek był młynarzem i uruchamiał młyny na Ziemiach Odzyskanych – pomoc rosyjskiego pułkownika w zwolnieniu rodziny z zesłania. Boh. miał psa Muchę, który został na Syberii. Rosjanie pozwolili zabrać matce maszynę do szycia. Droga do domu – dworzec w Moskwie. Spotkanie w Zawadowie z rodziną i psem ojca. Wyjazd do Polski – widok polskich krów. [+]
[00:49:06] Losy psa Muchy, którego zostawiono na Syberii. Droga do Polski – punkt repatriacyjny na dworcu w Przemyślu. Spotkanie z wujem – wyjazd do Proboszczowa, gdzie mieszkał dziadek Śliwiński. Wiosną 1957 r. rodzina zamieszkała w Piławie Górnej. [+]
[00:52:50] Powody zamieszkania w Piławie. Dopiero po założeniu rodziny boh. poczuł, że Piława to jego miejsce na ziemi. Tęsknota matki za rodzinnymi stronami.
[00:53:30] Boh. rozpoczął edukację w Piławie Górnej – podczas przygotowań do Pierwszej Komunii boh. dowiedział się, że nie został ochrzczony.
[00:57:07] Zmiany w mieście na przestrzeni lat. Powstanie kopalni w Piławie. Boh. uczył się w dzierżoniowskiej Radiobudzie, potem skończył zaocznie Technikum Mechaniczne w Ząbkowicach.
[01:00:09] W staraniach o przyjazd rodziny pomógł dziadkowi pułkownik z Leningradu. Boh. pracował w Piławskich Zakładach Kamienia Budowlanego – kontakty z Rosjanami z jednostek stacjonujących w okolicy.
[01:01:50] Repatrianci osiedlali się w okolicy do końca lat 50. Rodzina nie była szykanowana przez peerelowskie władze. Boh. służył w Warszawie w Nadwiślańskiej Jednostce MSW – wcześniej z ojcem rozmawiał komendant miejscowego posterunku milicji. Usposobienie boh.
[01:04:45] Boh. znał Niemkę, która mieszkała w Piławie. Rosjanie zniszczyli kościół w mieście. Praca zawodowa boh. – tradycje kamieniarskie.
[01:07:11] Służba wojskowa – kara za komentarz podczas kartkówki na zajęciach politycznych. Dowódcą plutonu był ppor. Józef Hnat, potem pułkownik. [+]
[01:11:40] Refleksje na temat przesiedleń z dawnych Kresów i współczesnej sytuacji Sybiraków. Przejawy zesłańczej traumy, postrzeganie „ruskich zza Buga”. Boh. jest prezesem oddziału wrocławskiego Związku Sybiraków – starania o zachowanie pamięci.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.