Andrzej Pokrzywa (ur. 1935, Warszawa) pochodzi z rodziny nauczycielskiej związanej z Ursusem. Jego ojciec Edmund Pokrzywa był znanym działaczem społecznym i instruktorem harcerskim, podporucznikiem Armii Krajowej. Andrzej Pokrzywa w roku 1952 ukończył warszawskie liceum im. Batorego i podjął studia na wydziale Technologii Drewna. Przez wiele lat związany z harcerstwem, obecnie jest Podharcmistrzem Związku Harcerstwa Polskiego i Komendantem Kręgu Seniorów ZHP w Ursusie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Warszawie.
[00:00:25] Rodzina przeprowadziła się z Warszawy do Ursusa i boh. mieszkał tam do początku lat 60. Rodzice byli nauczycielami w szkole powszechnej w Ursusie. Wrzesień 1939 – obawy przed atakiem gazowym. Powody ucieczki z domu do babci mieszkającej w Zalesiu Dolnym, gdzie przyjechali też inni członkowie rodziny. Po powrocie do Ursusa okazało się, że dom został okradziony, zostały jedynie książki – pomoc okolicznych gospodarzy. Zdobywanie jedzenia podczas okupacji.
[00:04:00] Niemcy zajęli budynek szkoły powszechnej, więc lekcje odbywały się w różnych miejscach. W domach prywatnych uczono na tajnych kompletach. W domu boh. odbywały się spotkania członków Szarych Szeregów – szkolenia wojskowe.
[00:06:53] Ojciec działał w harcerstwie – żydowskie drużyny harcerskie. Przybocznym 207 Drużyny Harcerskiej był Ferszt, który zginął w getcie warszawskim.
[00:08:27] Ucieczka po wybuchu wojny z Ursusa do Zalesia.
[00:08:50] Pewnego dnia podczas okupacji ojciec kazał mamie zabrać boh. i wyjść z domu, ponieważ nadawano wiadomości do Londynu i ojciec nie chciał narażać rodziny. Po wybuchu powstania boh. siedział na dachu i oglądał dymy nad Warszawą. Między Ursusem a Piastowem stała „Gruba Berta” – armata kolejowa, która miotała półtonowe pociski, jeden z pocisków wpadł do restauracji „Adria” i nie wybuchł, dostarczając powstańcom materiału wybuchowego.
[00:10:45] Aliancki nalot z pomocą dla powstańców – większość rzeczy trafiła w ręce Niemców. Sytuacja po powstaniu – uciekinierzy w domu, jedzenie dla wielu osób.
[00:13:00] Odgłosy zbliżającego się frontu. Niemcy wycofując się zaminowali fabrykę w Ursusie. Podczas rozminowywania przez Kazimierza Jackowskiego ps. „Torpeda” i jego podkomendnych, część fabryki wybuchła i w domu boh. wyleciały wszystkie szyby – zniszczenia w mieście. [+]
[00:15:35] Dzieciństwo podczas okupacji. Święto 11 listopada boh. uczcił naklejając chorągiewkę na piecu i śpiewając „Pierwszą Brygadę”. Sytuacja w Ursusie – wójt Godurkiewicz, poznaniak, weteran spod Verdun, na rozmowy z Niemcami zakładał mundur armii cesarskiej z Żelaznym Krzyżem. W 1943 r. w Ursusie wybudowano kościół, jedyny jaki wzniesiono w Generalnym Gubernatorstwie.
[00:19:55] Boh. jako dziecko nie rozmawiał o sensie wybuchu powstania – opinia, jaką sobie wyrobił jako dorosły człowiek. Nastroje przed wybuchem powstania.
[00:22:55] Nastroje po wyzwoleniu, radość z końca niemieckiej okupacji. Ojciec po wojnie związał się ze szkolnictwem zawodowym. Szkoły mieściły się na terenie zakładów w Ursusie – wychodząc z terenu zakładu boh. zobaczył plakat „Zapluty karzeł reakcji”.
[00:25:40] Boh chodził do szkoły im. TPD 9, dawniej im. Batorego – reakcja nauczyciela na krzyż harcerski. W początkach lat 50. polonistka skierowała boh. do pomocy w bibliotece – usuwanie nieprawomyślnych książek. Boh. zabrał trzecie wydanie „Kamieni na szaniec”. Przymusowa przynależność do ZMP, przed maturą w 1952 r. wypytywano boh. co zamierza robić – naciski, by został nauczycielem. Boh. zdał na wydział leśny, ale nie został przyjęty – podjęcie studiów na Technologii Drewna. [+]
[00:30:15] Boh. należał do harcerstwa od 1946 r., w 1949 kazano mu zdjąć krzyż harcerski. Wznowienie działalności w 1957 r., gdy ojciec zorganizował drużynę dla starszych harcerzy w Ursusie. W połowie lat 60. boh. zamieszkała z żoną i synem w Pruszkowie – praca w Warszawie. W 2003 r. boh. wstąpił do Kręgu Seniorów harcerstwa. Przez 12 lat był komendantem Kręgu, od 2015 jest instruktorem filii Muzeum Harcerstwa. Zdarzenie podczas harcerskich wakacji.
[00:34:05] Reakcja boh. na plakat „Zapluty karzeł reakcji” – odpowiedź ojca. Dr Włoczewski, Marian Krawczyk i ojciec byli działaczami Polskiego Państwa Podziemnego. Po wyzwoleniu Marian Krawczyk, dowódca kompanii „Kordian”, trafił do łagru w Workucie. Ojciec uniknął represji, ponieważ zgłosił się do wojska, po wojnie pracował jako nauczyciel, dwa razy w tygodniu musiał zgłaszać się na UB.
[00:39:40] W 1942 r. zabito dziadka Franciszka Pokrzywę, który był kierownikiem szkoły powszechnej w Zalesiu i mieszkał w Piasecznie – okoliczności zabójstwa. Domniemane powody jego zastrzelenia.
[00:43:35] Charakter boh., życie w PRL-u.
[00:45:36] Boh. wiedział, że ojciec należy do ruchu oporu – oznaki konspiracyjnej działalności. [+]
[00:48:27] Ojciec był w obstawie radiostacji w Michałowicach, podczas nadawania do Londynu radiotelegrafista musiał kilka razy powtórzyć wiadomość – niemiecka radiopelengacja. Zatrzymanie ojca i łączniczki przez Niemców. [+]
[00:50:57] Boh. wracając do domu był świadkiem strzelaniny – reakcja matki. Wyżywienie podczas okupacji – awersja do zupy dyniowej.
[00:52:50] Okupacyjne Boże Narodzenie – prezent znaleziony pod choinką. Wspomnienie matki, która również była nauczycielką – rozmowy w domu, który prowadziła babcia. Boh. nie śni się wojna.
[00:55:50] Ursus i Czechowice podczas okupacji – zakupy w domu Pieńkosa, położenie przychodni lekarskiej, szkoły powszechnej, poczty, Zakładów Mechanicznych.
[00:58:58] W Ursusie przed wojną mieszkały dwie żydowskie rodziny: Fersztowie, których czworo dzieci chodziło do szkoły powszechnej oraz rodzina szklarza. Fersztowie zginęli w getcie, natomiast szklarz z żoną i dwójką dzieci ukrywał się w Gołąbkach, żona i dzieci zostały wydane przez Polaków i zabite przez Niemców. Szklarzowi, który przeżył wojnę, pomagała rodzina Grabskich.
[01:03:13] Wśród kolegów w szkole im. Batorego byli Krzysztof Szmagier, Krzysztof Teodor Toeplitz i Żyd Maryś, który wyjechał z Polski w 1968 r.
[01:04:40] Na początku okupacji chory boh. leżał w łóżku, do ojca przyszedł Niemiec, który dał boh. cukierka – jego reakcja. Podczas powstania do domu, w którym trwała lekcja, przyszedł Bahnschutz, który szukał cywilnego ubrania – jego zachowanie.
[01:07:15] Rozważania na temat niepodległości i charakteru Polaków.
[01:10:39] Sposób namierzania radiostacji przez Niemców z wykorzystaniem samolotu i ludzie z urządzeniami radiopelengacyjnymi.
[01:12:47] Ojciec, Edmund Pokrzywa, urodził się w Wadowicach, podczas I wojny rodzina przeniosła się do Warszawy. Od 1917 r. ojciec należał do harcerstwa, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę był nauczycielem w Warszawie, w 1934 r. przyjechał do Ursusa. Działał w Klubie Instruktorów im. Mieczysława Bema, potem był drużynowym 207 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej. Podczas okupacji był szefem kompanii „Kordian”, uczył na tajnych kompletach. W 1943 r. był jednym z organizatorów tajnej szkoły średniej. Po powstaniu do Ursusa dotarło wielu warszawskich nauczycieli, dyrektorem szkoły został Józef Chmiel. Rola Jadwigi Lindner. Po likwidacji harcerstwa przez komunistów ojciec działał w Służbie Polsce. W latach 60. był dyrektorem Technikum Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie – okoliczności przejścia na emeryturę, zachowanie wicedyrektora Krężlewicza.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.