Jerzy Jozanis (ur. 1929, Wilno) pochodzi z rodziny urzędnika państwowego i działacza społecznego, posła na Sejm RP. Dzieciństwo spędził na Wileńszczyźnie w majątkach w Pliusach, a od 1935 roku w Pluszkach, gdzie ojciec (Alfons Jozanis) prowadził 80-hektarowe gospodarstwo. Po wybuchu wojny ojciec został aresztowany, a reszta rodziny deportowana w kwietniu 1940 do Jermaku [Ermaku] w okolicach Pawłodaru. W 1942 roku zmarli dziadkowie pana Jerzego, a jego matka została skazana na 5 lat łagru i wkrótce także zmarła. Pan Jerzy wraz z bratem i siostrą rozpoczęli tułaczkę po kolejnych domach dziecka. W 1945 trafili do Zagorska, by stamtąd w transporcie polskich sierot znaleźć się w Domu Dziecka w Gostyninie. Pan Jerzy w 1951 zdał egzamin maturalny, a w 1955 rozpoczął studia geodezyjne na Politechnice Warszawskiej. Pracował w Wojewódzkim Biurze Geodezji i Terenów Rolnych w Zielonej Górze. Od 1992 na emeryturze, mieszka w Zielonej Górze. Okoliczności śmierci jego ojca i matki nigdy nie zostały wyjaśnione, a miejsca ich pochówku pozostają nieznane.
more...
less
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1010462 [00:00:00] Boh. urodził się w Wilnie, ojciec był urzędnikiem, matka zajmowała się dziećmi.
[00:02:00] Matka była córką rosyjskiego oficera, ojciec był z wykształcenia agronomem, w 1935 roku został posłem na Sejm. Przeprowadzka do majątku na Kresach. Ojciec niezdolny do służby wojskowej, w 1936 r. rozpoczął budowę nowego domu.
[00:11:00] Po śmierci Józefa Piłsudskiego zaczęła się budowa szkoły. Niania
rodzeństwo.
[00:15:00] Dziadek był oficerem piechoty, w 1915 r. dostał się do niewoli, wrócił w 1918 r.
[00:22:00] 1939 rok, 5 klasa szkoły, latem 1939 r. wyjazd do rodziny ojca. 1 września 1939 r. Była piękna pogoda, z radia dowiedzieli się o początku wojny, mobilizacja.
[00:30:00]. 17 września wojska radzieckie wkroczyły do Polski. To był czas plotek i niepokoju
[00:33:00]. W domu patrol sowiecki, kazali oddać radio i inne rzeczy. W październiku ’39 dzieci zaczęły rok szkolny
zabawy w szkole.
[00:39:00] Po Wielkanocy 1940 r. przyszedł patrol szukać broni, znaleźli tasak, aresztowali ojca oraz dziadka.
[00:43:00] Rodzina bohatera załadowana do wagonów bydlęcych. Droga na Syberię. W wagonach były piecyki, gorący posiłek raz na dzień. W Pawłodarze ludzi wsadzono na barki, popłynęli rzeką Irtysz do Jermaka [Ermak].
[00:55:00] Załadunek na ciężarówkę, droga do kołchozu w stepie. Kołchoz im. Żdanowa, praca przy oborniku w owczarni.
P1010463 [00:00:11] Zamieszkanie w baraku, matka pracowała, babcia zajmowała się dziećmi. Sowchoz Dżołkunduk. Pożar w stepie. Przenosiny Jermaku. W 1940 r. boh. poszedł do szkoły. Miasteczko położone nad Irtyszem, boh. chodził z chłopcami na ryby. Dzieci gospodyni, u której mieszkali.
[00:09:00] Początek wojny niemiecko-radzieckiej. Zanim wojna wybuchła, matka i babcia miały kontakt ze swoimi mężami. Po amnestii [1941 r.] Polacy mogli się poruszać swobodnie, tworzenie się polskiej armii („armii Andersa”). Dziadek przyjechał z łagrów spod Irkucka.
[00:15:00] Polskie delegatury armii polskiej wraz rodzinami zaczęła ewakuować się do Iranu.
[00:19:00] W 1942 roku zaczęły się naciski na Polaków, żeby przyjęli obywatelstwo radzieckie. Matka oskarżona o złe wychowanie dzieci, zabrana przez NKWD, osadzona w więzieniu – brak dalszych informacji o niej. Zimą [1942] zmarła babcia. Dziećmi zaopiekowała się koleżanka matki, zawiozła je do Pawłodaru do Związku Patriotów Polskich.
[00:24:36] W czasie tworzenia się armii Andersa zorganizowano polskie szkoły, domy starców, sierocińce. Dzieci przebywały początkowo w domu starców, później zostały przeniesione do domu dziecka w Irtyszsku [Ertis]. Tam boh. z bratem zachorowali na tyfus. Próba ucieczki do Pawłodaru. Za karę przeniesieni do innej miejscowości.
[00:32:00] Boh dostał zapalenia płuc, musiał leżeć w szpitalu. Tam czytał polskie książki. Po wyjściu ze szpitala został wysłany do polskiej szkoły, gdzie uczył się przez dwa lata.
[00:35:05] W 1945 roku zaczęto zbierać polskie sieroty. Pośród nich nie było jego brata. W maju boh. wraz z rodzeństwem pojechał do Polski.
[00:38:31] Postój pod Moskwą w Zagorsku, tam były też dzieci kościuszkowców.
[00:43:00] Dowiezienie do Gostynina, następnie do domu dziecka w Kwidzynie. Tam skończyli szkoły, zdali maturę, dostali się na studia.
[00:46:15] Przyjazd do Zielonej Góry.
[00:56:20] Boh. cierpi, bo nie wie, gdzie są pochowani jego rodzice.
P1010464 [00:00:15] Dziadkowie i ojciec. Boh. nie posiada dokładnych informacji o aresztowaniu i uwięzieniu ojca.
[00:08:00] Pobyt w Pawłodarze. Po powrocie z łagrów dziadek był bardzo chory. Wszy. Pogrzeb dziadka. Dziadek, babcia i jej siostra byli pochowani w Jermaku [Ermaku].
[00:15:00] Kartki na chleb dostawały tylko osoby pracujące i dzieci. Podkradanie jedzenia, dzieci chodziły za kombajnem i zbierały kłosy.
[00:19:40] Donos na matkę, osadzona w więzieniu NKWD, później wysłana do lagrów na 2 (5) lat. Najprawdopodobniej zmarła na tyfus w szpitalu.
00: [25:15] Ucieczka boh. i jego brata do Pawłodaru do domu starców. Były w nim przeważnie żony polskich oficerów. Wuj, z którym boh. był na Syberii.
[00:33:24] Przekroczenie granicy w Brześciu. Przejazd w nocy przez zrujnowaną Warszawę. Spotkanie niemieckiego żołnierza.
[00:35:27] Spotkanie z pierwszym Niemcem.
[00:37:13] Pierwsze polskie miasto - Terespol. Boh liczył, że znajdzie ślady ojca, informacje o nim w Polsce. Dyrektorka domu dziecka nie zgodziła się, by stryj zabrał bohatera z rodzeństwem do swojej rodziny.
[00:44:35] Szkoła życia w domu dziecka, trzeb było umieć się postawić. Boh. chodził do polskiej szkoły sam, nosił ze sobą metalowy drut do obrony. Wojenne zniszczenia Kwidzynia.
[00:50:22] Na urodziny kierowniczki domu dziecka chłopcy strzelali z broni, interwencja policji, konfiskata broni.
[00:53:38] Matura, wytypowanie na studia do Związku Radzieckiego, został w Polsce ze względu na słabe zdrowie.
P1010466 [00:00:17] Studia geodezyjne w Warszawie. Odgruzowywanie miasta w 1951 roku, wszędzie ślady po powstaniu warszawskim.
[00:03:33] W dalszym życiu zazwyczaj nie informował o swoim pobycie na Syberii. Po studiach dostał nakaz pracy w Zielonej Górze.
[00:07:45] Urazy powojenne i traumy. Boh. jest inwalidą wojennym.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.